Zagroda Tatarska

Zagroda Tatarska w Radomsku to miejsce, które zachwyca nie tylko swoją autentycznością, ale również wyjątkową atmosferą przenoszącą w czasie do XIX-wiecznej wsi. Położona w dawnej dzielnicy Stobiecko Miejskie, stanowi jeden z najcenniejszych zabytków architektury ludowej w centralnej Polsce. To jedyna w pełni zachowana zagroda tego typu w regionie, której historia, konstrukcja i funkcje odzwierciedlają codzienne życie dawnych mieszkańców tych ziem. Spacerując po jej terenie, można poczuć ducha przeszłości i zrozumieć, jak wyglądało życie w tradycyjnej, obronnej zagrodzie, której specyfika wynikała zarówno z praktycznych potrzeb, jak i lokalnych legend.

Historia i pochodzenie Zagrody Tatarskiej

Zagroda Tatarska została wzniesiona w 1875 roku przez cieślę Adama Gałwę. Jej nazwa, choć może sugerować bezpośrednie związki z Tatarami, wywodzi się raczej z lokalnych tradycji i legend. Według jednej z nich, w okolicach Stobiecka mieli osiedlić się jeńcy tatarscy, a inna mówi o powszechnej uprawie gryki, zwanej tu „tatarką”, która była podstawą kuchni i gospodarki mieszkańców. Niezależnie od genezy, określenie „tatarski” przylgnęło do charakterystycznego typu zabudowy, który wyróżniał się zwartym układem i funkcją obronną.

Znaczenie historyczne

Stobiecko Miejskie, obecnie część Radomska, może poszczycić się historią sięgającą XIII wieku. Dawniej była to wieś znana z produkcji kaszy gryczanej, dostarczanej nawet na królewski dwór. Zagroda Tatarska to ostatni zachowany przykład zabudowy, która dominowała w tej okolicy jeszcze przed I wojną światową. Przetrwała liczne pożary i rozbiórki, a jej obecny stan to efekt powojennej przebudowy, która jednak nie zatarła pierwotnego charakteru miejsca.

Architektura i układ zagrody

Zagroda Tatarska zachwyca swoim zwartym, przemyślanym układem. Dom mieszkalny ustawiony jest szczytem do drogi, co było typowe dla tego regionu. Brak okien od strony ulicy oraz połączone ze sobą budynki gospodarcze tworzą zamkniętą, obronną strukturę. Całość otaczała niegdyś wysoka strzecha, pod którą można było przejść suchą nogą nawet podczas ulewy.

Główne elementy zagrody

Wchodząc na teren zagrody, najpierw mija się szopę-wozownię z bramą i furtką. Ta otwarta konstrukcja służyła do przechowywania narzędzi i wozów, a na jej strychu gromadzono siano. Do szopy przylegały stajnia, chlewik dla drobiu i drwalnia, wszystkie pod jednym, wspólnym dachem. Dom mieszkalny składa się z sieni, izby i komory. Izba, choć dość duża, jest raczej ciemna, bo posiada tylko jedno okno wychodzące na podwórze. Za izbą znajduje się komora, a za nią obora i stodoła. Całość tworzy zwarty kompleks, który dawniej zapewniał bezpieczeństwo i wygodę mieszkańcom.

Materiały i techniki budowlane

Do budowy użyto grubych bali sosnowych, łączonych tradycyjną techniką „na jaskółczy ogon”. Podwaliny z polnych kamieni stanowiły solidną podstawę, a dachy pokrywano słomą. Charakterystycznym elementem są wystające końce belek, tzw. „wystawka”, które podtrzymują przyczółkowy dach. Każdy detal tej zagrody odzwierciedla praktyczne potrzeby i lokalne tradycje budowlane.

Zwiedzanie Zagrody Tatarskiej

Zagroda Tatarska jest obecnie częścią Muzeum Regionalnego w Radomsku i pełni rolę nie tylko zabytku, ale także miejsca spotkań z tradycją. W sezonie letnim odbywają się tu wystawy, koncerty, warsztaty rzemieślnicze oraz pokazy dawnych prac domowych, takich jak pranie na tarze czy kiszenie kapusty. Każda wizyta to okazja do zanurzenia się w codzienność dawnych mieszkańców i poznania ich zwyczajów.

Zagroda Tatarska znajduje się przy ul. Częstochowskiej 9 w Radomsku. Zwiedzanie możliwe jest głównie w okresie letnim, podczas wydarzeń organizowanych przez Muzeum Regionalne. Wstęp jest wolny, jednak zwiedzanie indywidualne wymaga wcześniejszego umówienia telefonicznego (44/685 00 76), mailowego ([email protected]) lub osobistego w siedzibie muzeum przy ul. Narutowicza 1. Na miejscu można zakupić folder informacyjny oraz pamiątkowy znaczek turystyczny. Dojazd jest dogodny zarówno samochodem, jak i komunikacją miejską – zagroda położona jest niedaleko pętli autobusowej i głównych dróg miasta.

Legendy i ciekawostki

Zagroda Tatarska to nie tylko zabytek, ale także miejsce owiane lokalnymi legendami. Jedna z nich mówi o sto biesach – tatarskich jeńcach, którzy mieli osiedlić się w tej okolicy. Inna wersja tłumaczy nazwę „tatarska” przez uprawę gryki, która była tu podstawą gospodarki. Niezależnie od wersji, zagroda przez lata była świadkiem codziennego życia, rodzinnych uroczystości i pracy mieszkańców Stobiecka.

Warto zwrócić uwagę na detale architektoniczne, takie jak brak okien od strony drogi czy możliwość przejścia pod okapem dachu w czasie deszczu. To rozwiązania, które nie tylko chroniły przed nieproszonymi gośćmi, ale też zapewniały komfort w zmiennych warunkach pogodowych.

Znaczenie dla regionu i współczesna rola

Dziś Zagroda Tatarska pełni funkcję edukacyjną i kulturalną. Jest miejscem, gdzie organizowane są warsztaty dla dzieci i dorosłych, pokazy dawnych rzemiosł oraz wydarzenia integrujące lokalną społeczność. Dzięki staraniom muzeum, zagroda została zachowana w oryginalnym stanie i udostępniona zwiedzającym, stając się wizytówką Radomska i regionu.

Podsumowanie

Zagroda Tatarska w Radomsku to miejsce wyjątkowe, gdzie historia przeplata się z tradycją i lokalnym folklorem. Spacerując po jej terenie, można poczuć autentyczny klimat dawnej wsi, zobaczyć, jak wyglądało życie codzienne i poznać tajniki tradycyjnej architektury. To nie tylko zabytek, ale także żywe centrum kultury i edukacji, które przyciąga zarówno miłośników historii, jak i rodziny szukające ciekawych form spędzania wolnego czasu. Warto odwiedzić to miejsce, by na własne oczy zobaczyć ostatnią taką zagrodę w regionie i dać się porwać opowieściom, które kryją jej drewniane ściany.